Óóë óóðõàéí ñàëáàðûí õºãæèë ò¿ðãýññýí ñ¿¿ëèéí àðâààä æèëä Ìîíãîë÷óóä áèä àâñàí íü ÷ èõ, àëäñàí ÷ èõ. Àâñàí ãýõèéí ó÷èð, óóë óóðõàéí ¿éëäâýðëýëèéí ºñºëòèéí îí æèë¿¿äýä áèä îâîîõîí õºðºí㺠ìºí㺠áîñãîæ, òýð õýðýýð òºñâèéí õàëààñ ÷àìã¿é çóçààð÷ áàéñàí ¿å áèé. Õàðèí àëäàõûí ó÷èð ãýâýë, ìîíãîë õ¿í ãýðýý äóãóéëàõ íóòàãã¿é, ìàëàà áýë÷ýýõ áýë÷ýýðã¿é áîë÷èõîîä áàéãàà ÿâäàë áèëýý. ̺í îëîí òîîíû ãîë ãîðõè øèíãýæ, àí àìüòàí ä¿ðâýæ, õºðñ øîðîî áîõèðäñîí íü ýíý ñàëáàðûí ãàæóóäëûí íºëºº ÿàõ àðãàã¿é ìºí. Õèìèéí õîðò áîäèñûí ç¿é çîõèñã¿é õýðýãëýý, ò¿¿íèé õîð õºíººë ìàíàé óëñûí ãàçàð íóòãèéã á¿õýëä õàìðààä áàéãààã óäàà äàðààãèéí õÿíàëò øàëãàëò, ñóäàëãàà øèíæèëãýýíèé ä¿í õàðóóëæ áàéíà. Õèìèéí áîäèñ íü îëîí àðâàí æèëýýð áàéãàëü îð÷èí, ò¿¿íèé òºðºë ç¿éëä õàäãàëàãäàí õóðèìòëàãäàõûí çýðýãöýý õýäýí çóóí êì ãàçàð óñ, àãààð áîëîí í¿¿äëèéí àìüòäààð äàìæèí òàðõäàã àþóëòàé ãýäãèéã õýí õ¿íã¿é ìýääýã õýðíýý ýíý òàëûí õýðýã çºð÷èë åð òàñðàõã¿é áàéãàà íü õàðàìñàëòàé. Õàìãèéí ñ¿¿ëä ãýõýä, Çàìûí-¯¿ä-Óëààíáààòàðûí ÷èãëýëèéí à÷ààíû ãàëò òýðãýýð íèéñëýëä õèìèéí èõ õýìæýýíèé áîäèñ îðóóëæ èðñíèéã ÍÌÕÃ-ûí áàéöààã÷èä èëð¿óëñýí. Óã õèìèéí áîäèñ õèë, ãààëèàð ÿìàð ÷ ñààä òîòãîðã¿é îðæ èðñýí áºãººä èðýõ èðýõäýý Óëààíáààòàðò îðæ èð÷èõñýí áàéñàí íü á¿ð ãàéõìààð. Õèìèéí áîäèñûí ç¿é áóñ õýðýãëýýíýýñ áàéãàëü îð÷èí ¿ëýìæ õýìæýýãýýð áîõèðäîæ, ¿¿íèé óëìààñ õ¿íèé ýð¿¿ë ìýíäýä ñºðºã íºëººëºë ó÷ðàõ íü óëàì èõñýæ áàéíà. Ìàíàé óëñàä õèìèéí õîðò áîäèñûí àøèãëàëò, õàìãààëàëòûí áàéäàëä 1994 îíä ÿâóóëñàí óëñûí ¿çëýãèéí ä¿íãýýð 1300 îð÷èì ¿éëäâýð , àæ àõóéí íýãæèä 7300 òºðëèéí 3800 îð÷èì òîíí õèìèéí áîäèñ õýðýãëýãäýæ, òýäãýýðýýñ áàéãàëü îð÷èíä 50 ãàðóé òîíí õèìèéí áîäèñûí õàÿãäàë ãàð÷ áàéãààãààñ àãààðò 68, óñàíä 790, õºðñºíä 600 íýð òºðëèéí õèìèéí áîäèñ õàÿãäàæ áàéãààã òîãòîîæýý. Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä Ìîíãîë óëñàä àëò îëáîðëîëò ýð÷èìòýé íýìýãäñýí, ÿëàíãóÿà 1991-2001 îí õ¿ðòýëõ õóãàöààíä 17 äàõèí íýìýãäñýí áàéíà. Çàñãèéí Ãàçðûí 2007 îíû ìýäýýãýýð ªìíºãîâü, Ñýëýíãý, Äàðõàí-Óóë, Òºâ, Áàÿíõîíãîð, Õýíòèé, Óâñ, Õîâä çýðýã 8 àéìãèéí íóòàã äýâñãýðò áàéðëàõ íèéò 120 àëòíû îðä ãàçàðò ìÿíãà ìÿíãàí õ¿í õóóëü áóñ àðãààð àëò îëáîðëîæ áàéíà. Ýíýõ¿¿ õ¿ì¿¿ñèéí ¿éë àæèëëàãààíû óëìààñ íèéò 53,2 ãà ãàçàð ìºíãºí óñ áîëîí öèàíèäààð áîõèðëîãäæýý. ¯¿íòýé õîëáîîòîé Ìîíãîë óëñûí Çàñãèéí ãàçàð, ÝÌß áîëîí áóñàä ÿàìä, õîëáîãäîõ áàéãóóëëàãóóäààñ çîõèõ àðãà õýìæýýã óäàà äàðààëëàí àâ÷ àæèëëàæ áàéãàà áºãººä ÍÝÌÕ-èéí Îð÷íû ýð¿¿ë ìýíä ñóäëàëûí òºâººñ 2003-2004 îíä Òºâ, Ñýëýíãý, Äàðõàí-Óóë àéìãóóäàä õèéãäñýí "̺íãºí óñíû áîõèðäîëòûí ñóäàëãàà"-ààð õºðñíèé ìºíãºí óñíû äóíäàæ àãóóëàìæ çºâøººðºãäºõ äýýä õýìæýýíýýñ ºíäºð, 2008 îíä Äàðõàí-Óóë àéìãèéí Õîíãîð ñóìàíä àæèëëàñàí îëîí óëñûí áîëîí äîòîîäûí øèíæýý÷äèéí áàãèéí ñóäàëãààãààð òóñ ñóìûí õàÿãäàë óñ áîëîí õºðñºíä áîîð, õðîì, õ¿íöýë, õàð òóãàëãà, êàäüìè çýðýã õ¿íä ìåòàëëóóä çºâøººðºãäºõ äýýä õýìæýýíýýñ ºíäºð, 2008 îíä õèéãäñýí "Òºâ àéìãèéí Áîðíóóð, Æàðãàëàíò ñóìäûí õ¿í àìûí ýð¿¿ë ìýíäýä ìºíãºí óñíû ¿ç¿¿ëñýí íºëººëºë ñóäàëãàà"-ààð ýäãýýð ñóìûí õ¿í àì ìºíãºí óñíû íºëººëºëä ºðòñºí çýðýã ä¿ãíýëò ãàð÷ýý. Õèìèéí áîäèñûí çîõèñã¿é õýðýãëýýíä õºãæëèéí òîäîðõîé ¿å øàòàíä òºðºí ãàð÷ èðñýí íèíæà íàðûã áóðóóòãàõ õàíäëàãà áàéäàã. Òýä áóðóóòàé íü ¿íýí. Ãýõäýý òýä õèë ãààëèéã ñààäã¿é äàâààä, âàãîí âàãîíîîð õèìèéí áîäèñ îðóóëæ èðæ ÷àäàõ áèë ¿¿? Òýãýõýýð íèíæà íàð áîë áèäíèé ÿðüäãààð "áàãà ãàð" àæ. Õàðèí òîìîîõîí êîìïàíèóäàä õàìàã ó÷èð áàéãàà áîëîëòîé. 1995 îíä áàòëàãäàí ãàðñàí Õèìèéí õîðò áîäèñîîñ õàìãààëàõ òóõàé õóóëèàð õèìèéí áîäèñûã ýêñïîðòëîõ, èìïîðòëîõ, ¿éëäâýðëýõ, õóäàëäàõ, àøèãëàõ, óñòãàõ çºâøººðëèéã àéìàã, íèéñëýëèéí Çàñàã äàðãà íàð áîëîí ÷èãëýëèéí ÿàìä çýðýã îëãîæ, ò¿ð áîëîí áàéíãûí àæèëëàãààòàé 18 áîîìòîîð èìïîðòëîæ áàéñíààñ õóóëü áóñ èìïîðò, ýìõ çàìáàðààã¿é õýðýãëýý èõýñ÷ õÿíàëò òàâèõàä õ¿íäðýëòýé áàéäàëä õ¿ð÷ áàéñàí. 2006 îíä øèíý÷ëýí áàòàëñàí Õèìèéí õîðò áîëîí àþóëòàé áîäèñûí òóõàé õóóëèéí äàãóó õèìèéí áîäèñûã èìïîðòëîõ òóñãàé çºâøººðëèéã ÁÎÀÆß äàíãààð îëãîõ áîëñíîîñ ãàäíà Çàìûí-¯¿ä, Àëòàíáóëàã, Ñ¿õáààòàð, Áóÿíò-Óõàà ãýñýí 4 áîîìòîîð, ìºí "Ïåòðî÷àéíà Äàé÷èí Òàìñàã" ÕÕÊ Äîðíîä àéìãèéí Áàÿíõîøóó, Ñ¿õáààòàð àéìãèéí Áè÷èãò ãýñýí 2 áîîìòîîð øààðäëàãàòàé áîäèñîî îðóóëàõ áîëñîí þì. Ýíý øèéäâýð ãàðñíààð îëîí òîîíû ýðõ ìýäýëòí¿¿ä îëîí òîîíû áîîìòîîð äóðûí õèìèéí áîäèñûã îðóóëæ èðäýã ÿâäàëä ¿íäñýíäýý òàñëàí çîãñîîãäñîí áîëîâ÷ íºõöºë áàéäëûã á¿ðýí õÿíàëòäàà àâ÷ ÷àäààã¿éã äýýðõ æèøýý õàðóóëñàí ãýõýä áîëíî. Õàðàà õÿíàëòààñ ãàäóóðõ îëîí çºð÷èëòýé ñ¿¿ëèéí ¿åä õóóëü õÿíàëòûí áàéãóóëëàãóóä õ¿÷òýé òýìöýæ áàéíà. Õÿíàëò øàëãàëòûã ÿâóóëëàà. Ò¿¿íèé ìºðººð áîõèðäñîí îëîí ãà òàëáàéã ñààðìàãæóóëæ, õ¿äðèéí òýýðìèéã õóðààæ, òîðãóóëü øèéòãýë îíîãäóóëæ èðñýí. Ìºí ººðèéí ãýñýí öýâýðëýõ áàéãóóëàìæã¿é, áîõèð öýâýð óñíû òºâëºðñºí ñ¿ëæýýíä õîëáîãäîîã¿é 70 ãàðóé àðüñ, øèð áîëîâñðóóëàõ ¿éëäâýð 10 ãàðóé íýð òºðëèéí õèìèéí áîäèñûã èõ õýìæýýãýýð õýðýãëýæ, áàéãàëü îð÷èí, àãààð óñ, õºðñèéã ìàø èõ õýìæýýãýýð áîõèðäóóëæ áàéñíûã ¿éë àæèëëàãààã íü çîãñîîí àðüñ øèð áîëîâñðóóëàõ ¿éëäâýðèéí òîîã 40 õ¿ðòýë áóóðóóëñàí áàéäàã þì. Áàéãàëü ýýæýý õèìèéí õîðò áîäèñûí íºëººíººñ àâðàí õàìãààëàõ ¿éëñýä òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãóóäûí õóâü îðîëöîî ýíä áàéãààã õýëýõ íü ç¿éòýé áîëîâ óó. Ãýõäýý ýíýõ¿¿ àâ÷ õýðýãæ¿¿ëæ áóé àðãà õýìæýý íü "íèðãýñýí õîéíî íü õàøãèðàâ" ãýäýãòýé àäèë áîëîîä áàéãàà þì. Àíõíààñàà áèä õýðýãòýé øààðäëàãàòàé, çºâõºí õóóëü ä¿ðìýýð áàòàëãààæñàí áîäèñûã õèëýýðýý íýâòð¿¿ëäýã áîë ÿàëàà ãýæ õºðñ øîðîîãîî áîõèðäóóë÷èõààä, àí àìüòíàà õîðäóóë÷èõààä, õ¿í àðä íü óóõ óñã¿é, ãèøãýõ ãàçàðã¿é áîë÷èõîîä ñóóæ áàéõ áèëýý. Òèéìýýñ õèìèéí áîäèñûí ç¿é áóñ õýðýãëýýòýé òýìöýõ áóñ õàðèí õóóëü áóñààð õèë "çºð÷äºã" ÿâäëûã áîîìèëîõ íü õàìãèéí ñîíãîäîã àðãà áàéíà áóñ óó.
No comments:
Post a Comment